Boşanma, bireylerin hem duygusal hem de hukuki açıdan önemli sonuçlar doğuran bir süreçtir. Türkiye’de boşanma davaları, eşlerin boşanma sebeplerinden tutun da, mal paylaşımına ve çocukların velayetinin kimde olacağına kadar bir dizi hukuki sorunu gündeme getirir. Bu makalede, Türk hukukunda boşanma sırasında mal paylaşımı ve velayetle ilgili yasal düzenlemeler ve uygulamalar ele alınacaktır.
1. Boşanma ve Mal Paylaşımı
Boşanma davasında mal paylaşımı, özellikle evlilik süresince edinilen malların nasıl paylaşılacağı konusunda önemli bir hukuki mesele oluşturur. Türk Medeni Kanunu (TMK) bu konuda belirli kurallar koymuştur.
a) Mal Rejimi ve Seçim Hakkı
Türk Medeni Kanunu’na göre, eşler arasında mal rejimi düzenlemesi yapılır. Evlilik sırasında eşler, mal rejimi olarak edinilmiş mallara katılma rejimi, mal ayrılığı rejimi, paylaşımsız mal rejimi ya da mal ortaklığı rejimini seçebilirler. Eğer bir mal rejimi seçilmemişse, otomatik olarak edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.
Evlilik süresince elde edilen gelir, gayrimenkuller ve diğer malvarlıkları, edinilmiş mal olarak kabul edilir. Bu mallar, boşanma durumunda eşler arasında eşit bir şekilde paylaştırılır. Ancak eşler arasında, evlilikten önce edinilen mallar (kişisel mallar) paylaştırılmaz.
b) Mal Paylaşımında Dikkate Alınan Faktörler
Mal paylaşımı yapılırken Türk Medeni Kanunu, eşitlik ilkesine dayalı bir yaklaşım benimsemektedir. Ancak bazı özel durumlar da dikkate alınabilir:
- Evlilik süresi: Evlilik süresi, mal paylaşımında önemli bir etkendir. Uzun süreli evliliklerde mal paylaşımı daha geniş olabilir.
- Katkı oranı: Eşlerin, aileye katkı sağlama şekilleri (çalışma, ev işleri, çocuk bakımı vs.) dikkate alınarak mal paylaşımında farklılıklar oluşabilir.
- Zarar verme: Eşlerden biri, evlilik sırasında malvarlığına zarar vermişse (örneğin, aşırı harcamalar, israf vb.) bu durum mal paylaşımına etki edebilir.
c) Mal Paylaşımına İlişkin Davalar
Boşanma davasında mal paylaşımı, birincil olarak taraflar arasında uzlaşma ile yapılabilir. Ancak anlaşmazlık durumunda, mahkeme mal paylaşımını yasal çerçevelere göre belirler. Bu süreç, genellikle uzun sürebilir ve tarafların, gerekirse uzman kişilerle destek alması gerekebilir. Evlilik sözleşmesi yapılmamışsa ve mal paylaşımına ilişkin belirli bir anlaşma yoksa, mahkeme tarafından belirlenen esaslara göre eşit bir paylaşım yapılır.
2. Boşanma ve Velayet
Boşanma davalarında en önemli hususlardan biri, çocukların velayetinin kimde kalacağıdır. Türk Medeni Kanunu’na göre çocukların yüksek yararı esas alınarak velayet kararı verilir.
a) Velayet Hakkı ve Çocukların Yüksek Menfaati
Çocukların velayeti, boşanma sırasında ebeveynler arasında paylaştırılabilir. Ancak Türk Medeni Kanunu’na göre, çocukların yüksek menfaati ön planda tutulur. Bu menfaat, çocuğun fiziksel, duygusal ve psikolojik sağlığına zarar vermemek için en uygun kararı almak amacıyla belirlenir.
- Ortak Velayet: Ebeveynler arasında anlaşmazlık yoksa, çocukların her iki ebeveyniyle de bağlarını sürdürebilmeleri için ortak velayet kararı verilebilir. Bu durumda, çocuk her iki ebeveynin de kararlarına ve bakımına katılır.
- Tek Ebeveynin Velayeti: Eğer eşlerden biri çocukların bakımını daha iyi sağlıyorsa veya diğer ebeveynin çocuğun bakımına engel bir durumu varsa, mahkeme çocuğun velayetini tek ebeveyne verebilir. Bu durumda, diğer ebeveynin çocuğu görme hakkı (kişisel ilişki kurma hakkı) devam eder.
b) Çocukların Görüşlerinin Alınması
Çocukların yaşına, olgunluğuna ve psikolojik durumuna göre, mahkeme çocukların görüşlerine de başvurabilir. Özellikle 12 yaşını geçmiş çocuklar, mahkemeye ifadelerini verebilirler ve bu ifade, velayet kararında dikkate alınabilir.
c) Çocukların Geleceği ve Ebeveyn Hakları
Velayet kararının alınmasının ardından, çocuğun bakım ve eğitimi konusunda her iki ebeveynin de yükümlülükleri devam eder. Her iki ebeveyn de çocuğa maddi destek sağlamak zorundadır. Boşanma sonrasında, çocuğun bakımından sorumlu olan ebeveynin, diğer ebeveynin çocuğu düzenli olarak görmesi ve iletişim kurması da sağlanır.
d) Velayetin Değiştirilmesi
Bazı durumlarda, boşanma kararından sonra velayet değişebilir. Eğer çocukların bakımını üstlenen ebeveyn, çocuğun yüksek menfaatine zarar veren bir davranış sergiliyorsa veya karşı ebeveyn, çocuğun bakımı için daha uygun bir ortam sağlıyorsa, velayet kararı değiştirilebilir.
3. Velayet ve Mal Paylaşımında Ebeveyn Hakları ve Yükümlülükleri
Boşanma davalarında, mal paylaşımı ve velayet ayrı konular olarak ele alınsa da, her iki husus da çocukların yaşam standartlarını etkilemektedir. Ebeveynler arasında mal paylaşımı ve velayetle ilgili anlaşmazlıklar bazen birbirini tetikleyebilir. Ebeveynin maddi durumu, çocuğun bakımını etkileyecek bir unsur olabileceğinden, mal paylaşımı ve velayet kararları birlikte değerlendirilir.
4. Sonuç
Boşanma davalarında mal paylaşımı ve velayet, sadece hukuki süreçler değil, aynı zamanda taraflar ve çocuklar için duygusal ve psikolojik açıdan da büyük bir öneme sahiptir. Türk hukuku, boşanma sürecinde eşitlik, adalet ve çocukların yüksek yararını gözeten bir yaklaşım benimsemiştir. Bu süreçlerin doğru yönetilebilmesi için hem aile hukukuna hakim olunması hem de tarafların haklarının korunması için profesyonel bir hukuki destek alınması önerilmektedir.
