Uluslararası sözleşmeler, devletler arasında veya devletlerle uluslararası örgütler arasında yapılan ve taraflar için bağlayıcılığı olan hukuki anlaşmalardır. Uluslararası hukuk düzeninin temel yapı taşlarından biri olan bu sözleşmeler, devletlerin karşılıklı hak ve yükümlülüklerini düzenler. Bu makalede, uluslararası sözleşme hukukunun temel ilkeleri, süreci ve uygulamaları ele alınacaktır.
Uluslararası Sözleşmelerin Tanımı ve Önemi Uluslararası sözleşmeler, devletlerarası ilişkilerin düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Bu sözleşmeler;
- Diplomatik ilişkileri,
- Ticari anlaşmaları,
- İnsan haklarını,
- Çevre koruma politikalarını,
- Silahsızlanma ve güvenlik politikalarını düzenleyen yasal metinlerdir.
Uluslararası Sözleşmelerin Yapılış Süreci
- Müzakereler: Taraf devletler veya yetkili temsilciler, sözleşmenin hükümlerini belirlemek için bir araya gelir.
- İmzalama: Taraflar, üzerinde anlaşılan metni imzalayarak niyetlerini beyan ederler. Ancak imzalama, sözleşmenin doğrudan bağlayıcı hale geldiği anlamına gelmez.
- Onay (Ratifikasyon): Sözleşmenin yürürlüğe girmesi için her ülkenin kendi iç hukukuna uygun olarak onay sürecinden geçmesi gerekir. Türkiye’de bu süreç, TBMM’nin onayı ve Cumhurbaşkanı’nın kararıyla tamamlanır.
- Yürürlüğe Giriş: Yeterli sayıda tarafın onay vermesiyle sözleşme yürürlüğe girer.
- Uygulama ve Denetim: Uluslararası mahkemeler veya bağımsız kuruluşlar, tarafların yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğini denetler.
Uluslararası Sözleşmelerin Bağlayıcılığı ve Uyulması Uluslararası sözleşmelere taraf olan devletler, bu anlaşmalara uymak zorundadır. Pacta sunt servanda ilkesi gereğince, devletler imzaladıkları sözleşmelere sadık kalmalıdır. Ancak bazı durumlarda;
- Devletler tek taraflı olarak çekilebilir,
- Sözleşme hükümlerine aykırı hareket edebilir,
- Uluslararası yargı organları ihlal durumlarını değerlendirebilir.
Türkiye’de Uluslararası Sözleşmelerin Uygulanması Türkiye’de, Anayasa’nın 90. maddesi gereği, usulüne uygun olarak yürürlüğe giren uluslararası sözleşmeler iç hukukun üstündedir. Bu durum özellikle insan hakları sözleşmeleri bakımından büyük önem taşır.
Örnek Uluslararası Sözleşmeler
- Birleşmiş Milletler Şartı – Küresel barış ve güvenliği sağlamaya yönelik temel sözleşmedir.
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) – Bireylerin temel haklarını koruyan bölgesel bir sözleşmedir.
- Paris İklim Anlaşması – Çevre koruma ve iklim değişikliği ile mücadeleyi amaçlar.
- Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) – Uluslararası ticareti düzenleyen bir sözleşmedir.
Sonuç Uluslararası sözleşmeler, devletlerarası ilişkilerde barış, iş birliği ve hukuk düzeninin sağlanması açısından kritik bir rol oynar. Devletlerin bu sözleşmelere uyumu, uluslararası güvenliği ve adaleti koruma açısından büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de ise onaylanan uluslararası sözleşmeler, iç hukuk düzeninin bir parçası olarak uygulanmakta ve bağlayıcılığı bulunmaktadır.
